6-րդ դասարանի ամփոփում
Այս առաջադրանքը կատարում եք մինչև ապրիլի 4-ը:
1.Գրավոր պատմելով պատասխանել Համաշխարհային պատմություն, 6-րդ դասարան/դասագիրք/, էջ 90-91, էջ104 հարցերին:
1.Կրետեն Հունաստանի ամենամեծ կղզին է։ Այն գտնվում է՝ Եգեյան ծովի հարավում։ Ըստ 2011թ․-ի Կրետեի մայրաքաղաքն ու խոշորագույն քաղաքն է՝ Հերակլիոնը։ Կրետեի Մինոսյան քաղաքակրթությունը համարվում է ամենահինը Եվրոպայում, որը գոյատևել է մ․ թ․ ա․ 2600-1400թթ։ Կրետեի թագավորությունը իր հզորության գագաթնակետին հասավ Ք․ ա․ xvl-xv դարերում՝ Մինոս արքայի օրոք։ Այն նաև սկսեց առևտրական հարաբերություններ Եգիպտոսի և Կիպրոսի հետ։
Այսպիսով՝ Կրետեի թագավորությունը շատ մեծ դեր է խաղացել Հունաստանի պատմության մեջ։ Կրետեի շնորհիվ Հունաստանը հզորացել է, ունեցել է բազում բարեկամներ և զարգացել է դրա օրոք։
Հոմերոսյան դարաշրջանը Հունաստանի մութ ժամանակաշրջանն է՝ Միկենյան քաղաքակրթության ավարտից մինչև պոլիսների հայտնվելը։ Գրեթե այդ ժամանակաշրջանում ցնցումներից լրջորեն տուժել է Խեթական քաղաքակրթությունը, և Տրոյա քաղաքից մինչև Գազա կործանվել է։ Դարաշրջանը գոյատևել է Ք․ ա․ 1100-800թթ․։
2. Հունաստանի կենտրոնական բնակավայրերն ու խոշոր պոլիսներն էին՝ Մեգարանը, Կորնթոսը, Աթենքը և այլն։ Դրանցում մեծ նշանակություն ունեցան՝ գյուղատնտեսությունը, արհեստները, առևտուրը, ծովագնացությունը և այլն։ Աթենական պոլիսը միջին Հունաստանի Ատտիկա մարզում էր։ Ք․ ա․ vll դարերում աստիճանաբար ձևավորվեց կառավարման համակարգը։ Անցումը պետականության ուղեկցվում էր տոհմային ավագանու և դեմոսի միջև սուր բախումներով։ Օլիգարխիան դա խմբիշխանությունն է։ Այն՝ արիստոկրատական շահագործողական փոքրամասնության իշխանություն իմպերիալիստների՝ խոշոր մոնոպոլիստական կապիտալի ներկայացուցիչների և ոչ մեծ խմբի տնտեսական ու քաղաքական տիրապետությունն է։
3.
Սպարտան Բալկանյան Հունաստանի հարավում էր՝ Լակոնիայում։ Հնագույն ժամանակաշրջանում այստեղ ապրում էին աքայացիները, իսկ Ք․ ա․ xll դ․ երկրամասը գրավեցին դորիական ցեղերը։ Սպարտիատները դորիացիներն էին, որոնք իրավունքներով հավասար էին և նրանց ժամանակի մեծ մասը նվիրում էին մարմնակրթությանը։
Անասելի խիստ դաստիարակություն
Ինչ խոսք, երեխաների ու հատկապես տղաների դաստիարակության սպարտական մոդելը շատ խիստ էր։ Այս համակարգը կոչվում էր ագոգե։ Սպարտական հասարակությունում քաղաքացիների երեխաները համարվում էին հանրային սեփականություն։ Քանի որ ագոգեն ինքնին շատ խիստ էր, ամենայն հավանականությամբ սպարտացիներն ունեին մանկական մահացության լուրջ խնդիր, հատկապես՝ տղաների շրջանում։ Ի դեպ, սա ևս կողմնակիորեն վկայում է այն մասին, որ սպարտացիները դժվար թե իրենց թույլ երեխաներին սպանեին նորածնության շրջանում։ Իդեալներն՝ իդեալներով, բայց գենոֆոնդի համար պետք էին նոր սերունդներ։
4. Աթենքի կառավարիչ Սոլոնը Ք․ ա․ 594թ․ բարենորոգումներ ձեռնարկեց։ Նա վերացրեց պարտային ստրկությունը, երկրում մտցրեց ժողովրդավարություն և այլն։ Հետագայում Պերիկլեսի օրոք ժողովրդավարությունը խորացավ։ Սոլոնը սկսեց պարբերաբար հրավիրել աշխարհաժողովի (էկլեսիա) և ժողովրդական դատարանի նիստեր, որոնց կարող էին մասնակցել բոլոր աթենացիները։ Գործում էին նաև Պետական խորհուրդն ու Կառավարությունը, որոնցում ընտրվում էին միայն ունևորները։
5. «Հույն-պարսկական պատերազմներ» Ք. ա. 490թ. սկսեցին հույն-պարսկական պատերազմները: Աքեմենյան տերության բանակն ափ իջավ Ատտիկայի առափնյա Մարաթոնի դաշտում: ԵՒ չնայած նրան, որ պարսկական զորքը կրկնակի ավելի էր Աթենքցիներից, հույները տարան փառահեղ հաղթանակ: Միլթիադեսի գլխավորությամբ հույները տարան հաղթանակը: Պարսկական թագավորության վերելք ապրումից հետո, նրանց իշխանության տակ ընկավ նաև հունական քաղաքներ Էգեյան ծովի արևելյան կողմից։ Մեր թվարկությունից առաջ՝ 6-րդ դարի վերջին պարսիկներին իշխեցին Ֆրակիացիներն ու մակեդոնիան։ Մ․Թ․Ա 490 թ․ Մալայզյան Հույները ընդվզեցին (ապստամբեցին)։ Նրանց օգնության եկան Բալկանյան թերակղզուց։ Ապստամբությունը ճնշվեց պարսիկներից։ Դրանից հետո, Դարեհը որոշեց հնազանդեցնել իրեն նաև Բալկանյան Հունաստանը։ Մ․Թ․Ա 492թ․ նա նրա իշխանությանն ուղարկեց մի մեծ նավատորմ։ Բայց նրան կոտրեց փոթորիկը Աթոսյան հրվանդանում։ Դարեհը Հունական ափերին ուղարկեց եկու անգամ շատ նավ։ Պարսիկները վառեցին Էռետրիա քաղաքը Էվբերիայի կղզու մոտ, և և վայրէջք կատարեցին Ատտիկայում, Մարաթոնի մոտ։ Հույների կառավարիչ Միլտիադը ուժեղ զորքեր դրեց թևերի վրա։ Պարսիկները վերջապես ոչնչացրին հույների թույլ կողմերը։ Պատերազմը շարունակվում էր էլի երեսուն տարի։ Կնքվեց մի խաղաղության պայմանագիր, ըստ որի պարսիկներն զրկվեցին իրենց իշխանություններից, որոնք գտնվում էին Էգեյան ծովի մոտ։ Այն պարսիկների համար փակ էր։
6. Դասական դարաշրջանի հունական մշակույթը
Սահմանել մշակույթ, կրոն հասկացությունները:
Որպես հոգևոր առաջընթացի յուրօրինակ արտացոլում ու վավերացում՝ կրոնն իր ուրույն տեղն ու դերն է ունեցել մշակույթի համակարգում: Մշակութային արժեքների համակարգում կրոնական տարրի տեղի ու դերի որոշումը բարդ է թե’ ծագումնաբանական և թե՛ հոգևոր գործունեության մյուս ձևերի հետ ունեցած փոխազդեցությունների առումով: Դարեր շարունակ լինելով տիրապետող տարր հոգևոր արժեքների համակարգում` կրոնը հաճախ սերտաճել է հոգևոր գործունեության մյուս ձևերի հետ և, իր գործառույթներով ընդգրկելով իրականության, հասարակական կյանքի բոլոր ոլորտները, անմիջականորեն ազդել է մարդկանց հոգեբանության և գիտակցության վրա՝ որոշելով նրանց վարքագիծն ու գործողությունները, հարաբերություններն ու մտածելակերպը:
«Մշակույթ» հասկացությունը օգտագործվում է որոշակի պատմական դարաշրջանների, հասարակական-տնտեսական ֆորմացիաների, կոնկրետ հասարակարգերի, ազգությունների, ազգերի, ինչպես նաև կյանքի ու գործունեության առանձնահատուկ եղանակների զարգացման մակարդակը բնութագրելու համար։
Կրթությունը Ք.ա. VIII դ. Հունաստանում սկզբնավորվեց գրավոր մշակույթը: Հույները փյունիկեցիներից փոխ առան այբուբե նը և հարմարեցրին իրենց լեզվին՝ ստեղծելով 22 տառից կազմված այբուբեն: Գրառումները կատարվում էին մոմածածկ տախտակների կամ պապիրուսների վրա: Ստեղծվեցին առաջին գրքերը:Արխաիկ դարաշրջանում գրաճանաչ մարդկանց մեծ պահանջ առաջացավ: Պոլիսներում սկսեցին պետական ծախսե ով բացել տարրական դպրոցներ: Երեխաներին սովորեցնում էին գիր, հաշիվ, սրբազան երգեր ու ծեսեր: Ք.ա. V դ. Հունաստանում գրաճանաչության մակարդակը բավականին բարձր էր:Հետագայում հայտնվեցին նաև բարձր տիպի դպրոցներ: Դրանք մասնավոր էին, պատկանում էին հանրաճանաչ իմաստասերներին: Այդպիսիք էին Պլատոնի ակադեմիան և Արիստոտելի լիկեոնը: Իմաստասերներն իրենց աշակերտներին գիտելիքներ էին տալիս բնության և հասարակության մասին: Գրականությունը և թատրոնը Գրականությունը ձևավորվել է հնագույն առասպելների և ասքերի հիման վրա: Կային աստվածներին և հերոսներին նվիրված շարքեր: Հատկապես մեծ տարածում ուներ ասքերի այն շարքը, որը պատմում էր Տրոյայի դեմ աքայացիների մղած տասնամյա պատերազմի մասին: Ք.ա. VIII դարում դրանք վերամշակել է վիպասաց Հոմերոսը, և ծնունդ են առել «Իլիական» ու «Ոդիսական» պոեմները: Դրանք համաշխարհային գրականության գլուխգործոցներ են:Արխաիկ դարաշրջանում ձևավորվեց գրականության մի նոր ժանր՝ քնարերգությունը: Քնարի նվագակցությամբ բանաստեղծները կարդում էին իրենց ստեղծագործությունները, որոնք սիրո և տառապանքի, հրճվանքի և հիասթափության, հավատարմության և խարդավանքի մասին էին:Նույն դարաշրջանում Դիոնի սոսաստծուն նվիրված ծիսակատարություններից ծնվեց թատրոնը: Հունական թատրոններում բեմադրվում էին ողբերգություններ (տրագեդիա) և կատակերգություններ (կոմեդիա):Ներկայացումների համար սկսեցին կառուցել կիսաշրջանի տեսքով հատուկ շինություններ, որոնք կոչվեցին ամֆիթատրոններ:Ք.ա. V դարի խոշորագույն ողբերգակներից են Էսքի լեսը, Սոփոկլեսը, Էվրիպիդեսը: Արվեստը Հունաստանում հատկապես զարգացած էին ճարտարապետու թյունն ու քանդակագործությու նը: Համաչափության սկզբունքով հույն վարպետները ստեղծում էին բազում շինություններ: Շաղախ չէին օգտագործում, խոշոր քարերը՝ մարմար, կրաքար, բազալտ, մշակում էին մեծ ճշգրտությամբ և դնում իրար վրա: Ճարտարապետական մեծարժեք շինություններ էին ստեղծվում բոլոր զարգացած պոլիսներում: Մարմնակրթությունը Մարմնական դաստիարակությունը հույների կյանքի անբաժանելի մասն էր: Նրանց կարծիքով՝ մարդը պետք է ձգտեր կատարելության ինչպես մտավոր, այնպես էլ մարմնական զարգացման գործում: Կառուցում էին գիմնազիոններ, որտեղ մարդիկ զբաղվում էին տարբեր մարզաձևերով՝ վազք, կռփամարտ, նետաձգություն, ձիավա րություն և այլն: Շուտով սկսեցին կազմակերպել տեղական և համահունական մրցումներ:Դրանցից ամենաճանաչվածը աստվածների պատվին կազմակերպվող օլիմպիական խաղերն էին: Առաջին օլիմպիական խաղերը անցկացվել են Ք.ա. 776 թվականին Հարավա յին Հունաստանի Էլիդա երկրամասում: Խաղերը կազմակերպվում էին չորս տարին մեկ անգամ: Այդ ընթացքում Հունաստանում Սկավառականետորդը հռչակվում էր համընդհանուր խաղաղություն:
՛՛Օլիմպիական խաղեր՛՛
խոշորագույն միջազգային մարզական իրադարձություն, ամառային և ձմեռային մարզաձևերի մրցաշարեր, որոնց ընթացքում աշխարհի տարբեր երկրներ ներկայացնող հազարավոր մարզիկներ մասնակցում են բազմատեսակ մրցությունների։ Օլիմպիական խաղերը համարվում են գլխավոր մարզական մրցությունն աշխարհում, որոնց մասնակցում է ավելի քան 200 երկիր։ Օլիմպիական խաղերն անցկացվում են ամեն չորս տարին մեկ. ամառային և ձմեռային օլիմպիական խաղերն անցկացվում են հերթականությամբ՝ մեկը մյուսից երկու տարի անց։
ԷՋ 104-105
- Հունական պոլիսների ճգնաժամի ժամանակ Բալկանյան թերակղզում հզորանում էր մեկ այլ պետություն՝ Մակեդոնիան։ Այնտեղի ավագանին ուժեղ էր, իսկ արքայական իշխանությունը՝ թույլ։
Երիտասարդ Մակեդոնացին ավարտին հասցրեց պարսիկների դեմ պատերազմի նախապատրաստությունը, ք. ա. 334 թ. 40.000-անոց բանակով մուտք գործեց փոքր Ասիա, շուրջ տասը տարի տևեց նրա նշանավոր արևելյան արշավանքը մինչև ք. ա. 325թ., գրավեց բազում հզոր պետություններ և այլն:
Այո՛, ես համաձայն եմ այն մտքի հետ, որ Մակեդոնացին հզոր արքա էր, քանի որ նա իր ոչ մի արշավանքի ժամանակ չի պարտվել և ժամանակ չի կորցրել՝ հզորացրել է իր տերությունը։
2. Ալեքսանդր Մակեդոնացին մահացավ Ք. ա. 323թ. 33տ. հասակում: Սկսվեցին դաժան պատերազմներ հանգուցյալ արքայի թափուր գահը զբաղեցնելու համար: Ի վերջո տրոհվեց հզոր տերությունը: Առաջացան հելլենիստական նոր պետություններ՝ Եգիպտոսը, Պերգամոնը, Մակեդոնիան, Սերևկյան պետությունը և այլն:
Հելլենիստականմշակույթ, հասկացությունն օգտագործվում է երկու իմաստով. ժամանակագրական՝ հելլենիզմի ժամանակաշրջանի մշակույթը, և տիպաբանական մշակույթ, որն առաջացել է հունական (հելլենական) և տեղական տարրերի փոխազդեցության հետևանքով։
Ալեքսանդր Մակեդոնացու նվաճումները և հելլենիստական պետությունների առաջացումը մեծապես նպաստում են Արևելքի երկրների տնտեսական, քաղաքական և մշակութային զարգացմանը։
Հունա- մակեդոնական տիրապետության ժամանակ մեծ թվով գաղթականներ, զինվորներ, առևտրականներ ու արհեստավորներ են գալիս Արևելք։
2.Ներքոհիշյալ առաջադրանքներից մեկը ընտրել այդ բառերի, հասկացությունների բացատրությունները գրելուց հետո.
1.Ստեղծել խաղեր, խաչբառեր/Տարատեսակ պատմական խաղերի ստեղծում LearningApps.org, Quizzis.com, Kahoot ծրագրերով/, ընտրել 10բառ/ հետևյալ բառերով
Իմ ստեղծած խաղը՝
https://quizizz.com/join/quiz/6064b03ff1abbc001b6c83c2/start?studentShare=true
https://quizizz.com/join/quiz/6064b03ff1abbc001b6c83c2/start?studentShare=true
https://quizizz.com/join/quiz/60698c757a9a79001ed1b766/start?studentShare=true
https://quizizz.com/join/quiz/60698c757a9a79001ed1b766/start?studentShare=true
2.Ստեղծագործել փոքրիկ պատմություն՝ այս բառերից, հասկացություններից միքանիսը օգտագործելով:
հելոտներ, ծերակույտ, աշխարհաժողով, Պելոպոնեսյան միություն, փաղանգ, էկլեսիա, ստրատեգոսների խորհուրդ, օստրակիզմի իրավունք, լակոնիկ, օստրակոն, բասիլևս,ագորա, արխաիկ,պոլիս, դեմոս, պարտային ստրուկ, էվպատրիդ, օլիգարխիա, հելլենիզմ, Մարաթոնյան վազք, Օլիմպիականխաղեր, լակոնիկ
Արխաիկ Հունաստանը ունեցել է բազում պոլիսներ, օրինակ՝ Մեգարանը, Աթենքը, Կորնթոսը և այլն։ Այնտեղ ապրում էին ռազմաշունչ հույները, որոնք խոսում էին՝ լակոնիկ։ Առաջին անգամ երկրի օլիգարխիան դեմոկրատականության վերածեց Սոլոնը։ Պարտային ստրուկները տրվում էին գրավի կամ պարտքի դիմաց։ Հունաստանի դեմոսը՝ ինչպես և ցանկացած ժողովուրդ ցանկանում էր պահպանել իր իրավունքները, սակայն երբեմն նրանց ցանկությունները չէին իրականանում։
Այսպիսով՝ Արխաիկ Հունաստանը եղել է ոչ պակաս հետաքրքիր և արկածային հնագույն պետքություն։
3.Մեկ նախադասությամբ գրել այս անհատների մասին.
Սելևկոս Նիկատոր- Սելևկյան տերության հիմնադիր և Ալեքսանդր Մակեդոնացու զորավար։
Պտղոմեոս I – Պտղոմեոսյան դինաստիայի հիմնադիր (մ․թ․ա․ 305-30 թթ.) , Եգիպտոսի սատրապ և Մակեդոնացու ամենամոտ զինակիցներից մեկը։
Ալեքսանդր Մակեդոնացի – Փիլիպոս 2-ի որդի, հզոր արքա, Տիգրան Մեծի կրկնօրինակը։
Արիստոտել – Հունական դասական փիլիսոփայության խոշորագույն ներկայացուցիչներից մեկը։
Փիլիպոս II – Մակեդոնիայի հզոր արքա, Ալեքսանդր Մակեդոնացու հայրը և ռազմական ու դիվանագիտական գործիչ։
Հոմերոս – Հին հույն էպոսագիր բանաստեղծ, ըստ ավանդության՝ կույր երգիչ։
Զևս – Հին հունական առասպելաբանությունում երկնքի, որոտի, ամպրոպի և կայծակի աստված, աշխարհի տիրակալ։
Ափրոդիտե -Հին հունական դիցաբանության մեջ համարվում է սիրո և գեղեցկության աստվածուհին։
Աթենաս -Հունական դիցաբանության աստվածուհի, իմաստության, ողջախոհության, կանխամտածված պատերազմի դիցուհի, Օլիմպոսի տասներկու գերագույն աստվածներից, Աթենք քաղաքի էպոնիմ, համարվում է Հին Հունաստանի ամենապաշտված աստվածուհիներից։
Հերմես – Հին հունական աստված, Զևսի և Մայայի որդին, նույնացվել է հռոմեացիների Մերկուրի աստծո հետ։
Հերա – Աստվածուհի, ամուսնության և ընտանիքի հովանավոր, մայրության, բարոյական մաքրության սրբազան դիցուհի։
Պոսեյդոն -Պանթեոնի Տասներկու Օլիմպիական աստվածներից մեկն էր։
Քսերքսես – Աքեմենյան տերության թագավոր և Հին Եգիպտոսի փարավոն։
Լեոնիդաս – Սպարտայի ռազմիկ-արքա, որն իշխել է մ․թ․ա․ 491-480 թվականներին։
Թեմիստոկլես – Աթենական պետական գործիչ և զորավար։
Պերիկլես – Աթենական պետական գործիչ, հռետոր և զորավար։
Սոլոն – Աթենացի պետական գործիչ և բանաստեղծ։
Կլիսթենես -Մ.թ.ա VI դարի օրենսդիր Աթենքում։
4.Հունաստանն ուսումնասիրելիս ներկայացրու ամենատպավորիչ պատմությունը։
Հոմերոսյան դարաշրջանի Հունաստանը (Ք.ա. XII–IX դարեր)
Դարաշրջանն այսպես են անվանում, քանի որ ուսումնասիրության հիմնական սկզբնաղբյուրները Հոմերոսի «Իլիական» և «Ոդիսական» պոեմներն են: Այս դարաշրջանի Հունաստանում տիրապետող էր տոհմացեղային հասարակությունը: Դորիացիներն ապրում էին տոհմացեղային կենցաղով: Երբ նրանք, Բալկանների հյուսիսից շարժվելով հարավ, ավերեցին ու թալանեցին Կրետեի պալատական համալիրները, Հունաստանը հետադիմեց. անկում ապրեցին արհեստներն ու առևտուրը: Հաճախակի դարձան ավերիչ պատերազմնե րը: Զորեղ պետական միավորումներին փոխարինեցին առանձին ցեղերն ու ցեղային միավորումները: Հոմերոսյան հասարակության հիմնական խավը ազատ գյուղացիներն էին: Նրանք անձնապես ազատ էին, ունեին հողի իրենց մասնաբաժինը, վարում էին սեփական տնտեսությունը և միաժամանակ զինվոր էին: Ավագանին բաղկացած էր նշանավոր տոհմերի ներկայացուցիչներից: Օգտագործելով իրենց հեղինակությունն ու ազդեցությունը՝ ավագանու անդամներն արդեն հասցրել էին ձեռք բերել հողի մեծ մասնաբաժիններ և հարստություն: Ունեին ստրուկներ, որոնք ռազմագերիներ էին: Ցեղերի և ցեղախմբերի գլուխ կանգնած էր արքայիկը (բասի լևս), որը նաև զորքի հրամանատարն էր: Նրա իշխանությունը բացարձակ չէր, այլ սահմանափակված էր ավագանու խորհրդով: Այդ խորհուրդը որոշումներ էր կայացնում բոլոր կարևոր հարցերի կապակցությամբ: Հաճախ հրավիրվում էր աշխարհաժողով (ագորա): Դրան մասնակցում էին բոլոր չափահաս տղամարդիկ: Հոմերոսյան դարաշրջանի վերջում տոհմացեղային կարգերը սկսեցին քայքայվել: